سوگیو ایمامورا کارشناس سیستم هشدار سریع زلزله گروه جایکا در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» به تشریح چگونگی راه اندازی و اجرای سیستم هشدار سریع زلزله در تهران پرداخت و گفت: قبل از راه اندازی سیستم باید طرح را با شرایط تهران بررسی کنیم تا قابلیت راه اندازی آن قطعی شود.متن این گفت‌وگو را در زیر بخوانید:
سیستم هشدار سریع زلزله تنها چند ثانیه قبل از وقوع زلزله هشدار خواهد داد. چطور ممکن است این چند ثانیه برای ساماندهی نجات مردم کمک کند؟
هشدار سریع چند ثانیه قبل از وقوع زلزله کار می‌کند. زمان سیستم برای هشدار از زمانی آغاز می‌شود که زلزله در نقطه اولیه (p) اتفاق می‌افتد. این سیستم موج اولیه را شناسایی می‌کند موج اولیه از طریق سنسوری که در نزدیک کانون زلزله نصب شده است ثبت و ارسال می‌شود و فورا پس از تحلیل و آنالیز اولیه می‌توان تخمین بزنیم که مرکز زلزله در کجا قرار دارد. علاوه بر این می‌توان با استفاده از این سیستم بزرگی زلزله را شناسایی کنیم. اگر بتوانیم محل زلزله و بزرگی آن را تخمین بزنیم می‌توانیم برآورد کنیم چه زمانی موج ویرانگر یعنی موج دوم به نقطه دیگر خواهد رسید. در مجموع اگر بتوانیم موج اولیه را درست شناسایی کنیم چند ثانیه قبل از اینکه موج زلزله به ما برسد ثانیه‌هایی زمان خواهیم داشت.
آیا دانش فنی گروه جایکا برای راه‌اندازی سیستم هشدار سریع زلزله در تهران که در شرایطی متفاوت از ژاپن قرار دارد، قابلیت اجرایی دارد ؟ چرا که در تهران با انبوهی از ساختمان‌های فرسوده مواجه هستیم، در حالی که بسیاری از ساختمان‌های ژاپن در مقابل زلزله مقاوم سازی شده اند.
در زلزله‌هایی که فاصله آنها خیلی کم است زمان کافی برای ارسال هشدار وجود ندارد.
حتی در حدود ۲ تا ۳ ثانیه؟
شاید هم کمتر از یک ثانیه. همه شرایط به فاصله منطقه هدف و مرکز زلزله بستگی دارد. مثلا اگر دقیقا زلزله در زیر پای ما اتفاق افتد معلوم است که ما هیچ زمانی برای هشدار دادن نداریم. اما در یکی از مطالعاتی که بر روی زمین‌لرزه شهر ری انجام شد با توجه به اینکه حدودا ۲۰ کیلومتر با سازمان مدیریت بحران (منطقه ۵) فاصله داشت متوجه شدیم که بین دو موج زلزله حدود ۶ ثانیه فاصله است، اما چون پردازش اطلاعات ۲ تا ۳ ثانیه زمان می‌برد تنها ۳ تا ۴ ثانیه زمان کافی نخواهد بود.
پس باید امیدوار باشیم که کانون زلزله از ما دورتر باشد حتی با وجود سیستم هشدار سریع زلزله؟
بله. هر چه دورتر بهتر.
ولی در مورد تهران کانون‌های زلزله مثل گسل نیاوران در داخل شهر قرار گرفته‌اند و قابلیت اجرایی سیستم را تا حد زیادی پایین می‌آورد؟
بله.مشکل همین است؛ اما در این صورت نیز این سیستم می‌تواند به عنوان هشدار سریع برای شهرهای اطراف مطرح شود.
این موضوع را در تحقیقات در نظر می‌گیرید؟
اگر قرار باشد کانون زلزله در داخل شهر باشد هر سیستم هشدار سریع زلزله در همین وضعیت خواهد بود. اما در خصوص قطع شدن شریان‌های اساسی مثل گاز ما به سیستم هشدار سریع زلزله و زمان زیادی نیاز نداریم بلکه حتی با استفاده از سیستم اطلاعات شرکت لرزه‌ای همین که پیام دریافت شد، جریان قطع می‌شود.
پس قسمت اصلی پروژه بر روی شریان‌های حیاتی و مجهز شدن سازمان‌ها به این سیستم قرار گرفته است؟
نه. این موضوع خارج از حوزه پروژه جایکا است. این پروژه بیش از ۳ سال طول نمی کشد و در این مدت تلاش می‌کنیم سیستم هشدار سریع زلزله را در تهران ارزیابی کنیم؛ چون شرایط ژاپن با تهران کاملا متفاوت است.
یعنی ممکن است امکان اجرایی شدن سیستم هشدار سریع زلزله در تهران صفر باشد؟
این موضوع نیاز به مطالعات فنی و مهندسی دارد. احتمال دارد به این نتیجه برسیم که امکان اجرایی شدن وجود ندارد، اما همه چیز به این موضوع بستگی دارد که ما در طول پروژه به چه داده‌هایی می‌رسیم مسلما داده‌های زیادی خواهیم داشت و براساس آنها باید به این نتیجه برسیم که قابلیت اجرایی دارد یا نه.
درصورت اجرایی شدن این سیستم چند درصد احتمال خطا وجود دارد؟
اگر داده‌های حقیقی داشته باشیم می‌توانیم خطا را تخمین بزنیم، اما در حال حاضر چنین داده‌هایی را نداریم. برای همین است که می‌خواهیم سیستم آزمایشی بر روی گسل مشا نصب شود شاید بتوانیم اطلاعات واقعی بگیریم و براساس آن بتوانیم درصد خطا را پیش‌بینی کنیم.
در حال حاضر تعداد شتاب نگارهای نصب شده در تهران ۱۰ عدد است که با تعداد نصب شده در ژاپن متفاوت است. برای راه‌اندازی سیستم هشدار سریع چه تعداد شتاب نگار نیاز دارید؟
برای شهری مثل یوکوهاما که نزدیک به ۴۰۰ کیلومتر است ۲۰۰ شتاب نگار نصب شده است، اما برای شهر تهران که نزدیک به ۶۰۰ کیلومتر است احتمالا نیاز به شتاب نگارهای بیشتری داریم که باید با برنامه‌ریزی مناسب نسبت به تکمیل شبکه‌های پایش اقدام کنیم.
چه زمانی برای انجام مطالعات و اجرای سیستم لازم است؟
زمان اجرا به بودجه و شرایط بستگی دارد.مثلا پروژه قبلی ۳ سال زمان برد که سال اول به طراحی پروژه گذشت و یکسال تمام برای بودجه و خریداری دستگاه منتظر ماندیم. بنابراین اگر بخواهیم تعداد شتاب نگارها را به ۵۰ عدد برسانیم عملیات اجرایی آن زمان زیادی لازم ندارد و پس از خریداری دستگاه‌ها می‌توانیم در طول شش ماه سیستم را راه‌اندازی کنیم.