۱۹-۳-۳-۲ حجم کلی و فرم ساختمان
حجم کلی و فرم ساختمان در انتقال انرژی حرارتی بسیار مؤثر است. هر قدر نسبت پوسته خارجی ساختمان به زیربنای آن کوچکتر باشد انتقال حرارت کمتری خواهد داشت. توصیه می شود در مناطق با نیاز انرژی زیاد (مطابق پیوست ۳ ) ساختمان به صورت متراکم طراحی شده و از مقدار سطح پوسته خارجی (نسبت به سطح زیربنای آن) کاسته شود. در اقلیم های گرم و مرطوب، و یا با نیار سرمایی زیاد (مطابق پیوست ۳ ) ساختمان باید به شکلی طراحی شود که امکان استفاده از تهویه طبیعی برای تمام فضاهای داخلی فراهم گردد.
۱۹-۳-۳-۳ جانمایی فضاهای داخلی
فضاهای داخل به دو دسته فضاهای اصلی و فضاهای حائل تقسیم می شوند. فضاهای اصلی فضاهایی هستند که در اکثر اوقات شبانه روز استفاده شده و افراد در آن سکونت دارند. فضاهای حائل دارای افراد ساکن نبوده و به طور مستمر مورد استفاده قرار نمی گیرند. جانمایی فضاهای اصلی و فضاهای حائل باید به نحوی صورت گیرد که فضاهای حائل مابین فضاهای اصلی و جبهه های نامطلوب ساختمان (از نظر حرارتی) قرارگیرند تا انتقال حرارت از فضاهای اصلی به خارج (یا از خارج به فضاهای املی در ماههای گرم سال) به حداقل برسد. فضاهای اصلی باید رو به جبهه های مطلوب ساختمان قرارگیرند. جبهه های مطلوب ساختمان به ترتیب اهمیت عبارتند از: جنوبی، شرقی. شمالی. استقرار فضاهای اصلی رو به جنوب باعث می شود تا بتوان بخشی از گرمای مورد نیاز ساختمان در اوقات سرد را از طریق تابش آفتاب به داخل تامین نمود.
۱۹-۳-۳-۴ جدارهای نورگذر
مجدار های نورگذر شامل پنجره ها، نورگیرها و مشابه آن باید از قاب های مرغوب و بدون درز مستقیم و با حداقل نشت هوا باشند. استفاده از شیشه های دو جداره و یا دو قاب موازی برای این سطوح به ویژه در مورد پنجره ها توصیه می شود.
قالب های این جدارها باید از جنس مناسب مانند چوب، پلیمرهای مرغوب و یا فلز با حداقل پل های حرارتی باشد. در صورتی که درز بندی دور قاب ها مناسب نباشد، لازم است با استفاده از نوارهای انعطاف پذیر از نشت هوا ممانعت شود.
مقدار سطوح نورگذر از نظر انتقال حرارت در ساختمان بسیار مؤثر است. هر قدر مقدار سطوح نورگذر نسبت به سطح پوسته خارجی کمتر باشد، انتقال حرارت کمتری نسبت به خارج وجود خواهد داشت. مقدار کافی و مناسب سطوح نورگذر باعث می شود تا ضمن تأمین نور مناسب برای فضاهای داخل از انتقال حرارت به خارج کاسته شود. سطوح نورگذر جنوبی به جذب انرژی تابشی خورشید برای تامین بخشی از گرمای مورد نیاز در اوقات سرد کمک می نماید. سطوح نورگذر به علت مقاومت حرارتی اندک نسبت به سایر بخشهای پوسته خارجی ترجیحاً نباید رو به جبهه های نامطلوب و سرد ساختمان قرار گیرند. بدین ترتیب، ساختمان در جبهه های مزبور از حداقل سطح مورد نیاز برخوردار خواهد بود. برخی مشخصات حرارتی انوع نورگیرها یا پنجره ها در پیوست ۹ آمده است.
۱۹-۳-۳-۵ سایبان ها
سایبان ها برای کنترل میزان تابش آفتاب به سطوح نورگذر ساختمان به کار می روند. لزوماً در همه مناطق اقلیمی به وجود سایبان نیاز نخواهد بود. برای تعیین نیاز به وجود سایبان باید اقلیم منطقه بطور دقیق مطالعه شود تا اوقات گرم سال در منطقه مورد نظر تعیین شود . در صورت وجود اوقات گرم باید در جبهه های مختلف ساختمان با توجه به اوقات گرم سال و زوایای تابش خورشید در اوقات مزبور زاویه سایبان افقی یا عمودی تعیین شود. به این ترتیب در اوقات مزبور تمامی سطح پنجره در سایه قرار گرفته و مانع از ورود تابش خورشید به داخل و افزایش دما و ایجاد شرایط نامطلوب حرارتی در فضای داخل می شود.
استفاده از عایق حرارت در پوسته خارجی ساختمان سبب می شود که حرارت حاصل از منابع گرمایشی طبیعی نظیر انرژی تابشی خورشید گرمای حاصل از ساکنین وگرمای حاصل از وسایل الکتریکی در فضای داخل باقی بماند و به عنوان منبع گرمایش کمکی مورد استفاده قرارگیرد. در نتیجه اگر در مناطق با نیاز سرمایی زیاد (مطابق پیوست ۳ ) بر روی پنجره ها سایبان مناسب پیش بینی نشود، در اوقات گرم سال نه فقط دمای داخل طاقت فرسا شده، بلکه بار برودتی ساختمان نیز به مقدار قابل توجهی افزایش یافته و انرژی زیادی برای تامین سرمایش لازم خواهد بود. برای پیشگیری از این امر باید روی پنجره های ساختمانهای واقع در این مناطق سایبانی با عمق مناسب تعبیه گردد. منظور از عمق مناسب سایبان، عمقی است که در اوقات گرم سال از تابشی خورشید به داخل ممانعت به عمل آید و در اوقات سرد برای استفاده ازگرمای تابشی خورشید امکان ورود تشعشع خورشید به داخل فراهم شود. به همین منظور در جدول شماره ۸ برای عرضهای جغرافیایی ۲۵ تا ۳۷ درجه شمالی و برای پنجره های واقع در جهت های مختلف جغرافیایی، سایبانهایی پیشنهاد شده است که تا ۱۰۰% در اوقات گرم بر روی پنجره سایه ایجاد می کند. مقادیر داخل جدول به عنوان پیشنهاد اولیه بوده و در صورت انجام مطالعات اقلیمی معتبر دقیق تر و ارائه جدول ها و نمودار های مربوطه طراحان می توانند مقادیر بهینه محاسبه شده را انتخاب نمایند. برای تامین سایبان مناسب می توان با استفاده از زوایای پیشنهادی اشکال متنوعی را برای سایبان ارائه کرد تا ضمن آزادی در طراحی و حفظ زیبایی، سایه مورد نظر نیز بر روی تمام پنجره ایجاده شود.
نکته قابل توجه در جدول آن که در مواردی فقط سایبان افقی یا فقط عمودی و یا استفاده همزمان از هر دوی آنها توصیه شده است. در مواردی نظیر وضعیت عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و جهت گیری پنجره به سوی ۶۰ درجه شمال شرقی، استفاده از سایبان افقی یا عمودی بستگی به انتخاب طراح دارد. شکل ۱ زوایای سایبان افقیα و عمودی ß نشان داده شده است. با تعیین این زوایا بدیهی است که ابعاد سایبان با توجه به ابعاد بازشو به راحتی بدست می آید.
۱۹-۳-۳-۶ اینرسی حرارتی
برخی عناصر ساختمان مانند کف، سقف یا دیوارها که دارای اینرسی حرارتی یا ظرفیت حرارتی زیاد (جرم زیاد) هستند توانایی ذخیره سازی حرارت را در خود دارند. گرما یا سرمای موجود در فضا می تواند در اثر وجود ظرفیت حرارتی زیاد، در عنصر مزبور ذخیره شود و در ساعاتی که گرما یا سرما مورد نیاز است به محیط پس داده شود. در نتیجه به کمک ظرفیت حرارتی عناصر ساختمان از نوسان شدید دما در فضای داخل کاسته خواهد شد. نیاز به عناصر حرارتی با ظرفیت حرارت زیاد بستگی به نوع استفاده از فضا دارد. در فضاهایی که در طول شبانه روز بطور مداوم استفاده می شوند اینرسی حرارتی زیاد مطلوب می باشد و عایق کاری حرارتی در سمت خارجی پوسته ساختمان توصیه می گردد. در فضاهای با استفاده منقطع در طول شبانه روز، اینرسی حرارتی بهتر است تا حد ممکن کم باشد و عایقکاری حرارتی در سمت داخلی پوسته ساختمان. توصیه می گردد. جزئیات مربوط به محاسبه انرسی حرارتی در پیوست ۱ ارائه شده است.
۱۹-۳-۳-۷ تعویض هوا
در این مورد توصیه ها در بخش ۱۹-۳-۴ آمده است.
۱۹-۴ تاسیسات مکانیکی
علاوه بر رعایت مبحث ۱۴ مقررات ملی ساختمان، برای صرفه جویی در مصرف انرژی در تاسیسات مکانیکی، لازم است موارد زیر نیز رعایت گردد:
۱۹-۴-۱ کنترل و برنامه ریزی سیستم گرمایی
۱ – ضوابط مطرح در این قسمت فقط در مورد فضاهایی که دمای متعارفی بالای ۱۰ درجه سانتیگراد دارند صادق است.
۲ – تمامی سیستم های گرمایی و سرمایی باید دارای سیستم تنظیم مناسب باشند، تا دمای داخلی در محل حضور افراد در حدود مجاز مشخص شده که حداکثر ۲۰ درجه در ماههای سرد و حداقل ۲۸ درجه در ماههای گرم سال است تنظیم شود. در مناطق گرم و مرطوب (ر.ک. به پیوست ۳ )، حدا قل ۲۵ درجه در ماههای گرم سال باید رعایت گردد.
در بعضی فضاهای بزرگ (با کاربری ویژه، مثلأ صنعتی)، می توان از گرمایش موضعی استفاده کرد. در این صورت، منظور از دمای داخل، دمای محل حضور افراد می باشد.
برای فضاهای با کاربری ویژه، که محدوده دماهای مشخصی را باید داشته باشند، تنظیم سیستم های گرمایی و سرمایی بر اساس همان محدوده مشخص باید صورت گیرد.
۳ – هر سیستم گرمایی، برای هر فضای گرم شده، باید دارای یک یا چند سیستم قطع و کنترل اتوماتیک میزان گرمایش برحسب دمای داخلی فضای مربوطه باشد. لازم به توضیح است سیستم یا سیستم های فوق الذکر می تواند برای چندین فضا مشترک باشد. در صورت تحقق کلیه شرایط زیر، قطع و کنترل اتوماتیک میزان گرمایش می تواند توسط یک سیستم واحد صورت گیرد:
– مساحت کل فضاهای مربوط از ۴۰۰ مترمربع کمتر باشد،
- نحوه استفاده و اشغال فضاها یکسان باشد،
- پایانه های حرارتی فضاها مشابه باشد،
- فضاها دارای جهت گیری (نحوه استقرار) مشابه باشند،
– شاخص خورشیدی فضاها در یک حد باشد،
– گروه اینرسی حرارتی فضاها یکی باشد.
۴ - اگر گرمایش سطحی بیش از ۵۰۰ متر مربع، شامل چندین فضا، توسط یک سیستم مرکزی صورت گیرد، لازم است علاوه بر سیستم های قطع و کنترل اتوماتیک یاد شد، در بند فوق، یک یا چند سیستم تنظیم اتوماتیک مرکزی گرمایش بر حسب دمای خارجی نیز پیش بینی شود. ضمناً حداکثر سطحی که هر سیستم گرمایی می تواند گرم نماید برابر ۵۰۰۰ متر مربع را گرم می باشد.
۵ - اگر گرمایش توسط سیستم های برقی مستقل انجام شود و اگر شامل چندین فضا با متراژی بیش از ۴۰۰ مترمربع باشد، لازم است برای کنترل دمای فضاها تغذپه الکتریکی این دستگاهها بطور اتوماتیک با دمای خارج تنظیم گردد.
۶ – در صورت استفاده از سیستم های گرمایش مرکب، به جای تندهای ۳، ۴ و ۵ لازم است موارد زیر رعایت گردد:
-گرمایش پایه باید شامل یک یا چند سیستم تنظیم اتوماتیک بر حسب دمای خارجی باشد.
-گرمایش تکمیلی باید در هر فضای گرم شده شامل یک یا چند سیستم قطع وتنظیم اتوماتیک گرمایش بر حسب دمای داخلی باشد. سیستم قطع وکنترل اتوماتیک میزان گرمایش می تواند واحد باشد.
۷ - در صورتی که ساختمان جزو گروه ۱ از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی، بوده و در منطقه با نیاز گرمایی زیاد (مطابق جدول پ – ۳ ) قرار داشته باشد، لازم است تمامی تاسیسات گرمایی فضاهای با کاربری منقطع علاوه بر رعا یت بندهای ۲ ، ۳ ، ۴ ، ۵ و ۶ دارای سیستم کنترل دستی و برنامه ریزی ساعتدار برای دو هدف زیر باشد:
-کارکرد متعارف در زمان اشغال فضاهای مربوطه همراه با سیستم کنترل دما
- توقف در زمان عدم اشغال فضاها، مگر اینکه توقف دستگاه طبق ضوابط ایمنی مجاز نباشد. در ضمن، در زمان راه اندازی قبل از اشغال فضاها، سیستم گرمایی باید بتواند با قدرت حداکثر فعال گردد.
چنین سیستم گرمایی نمی تواند بین چند فضا مشترک باشد مگر اینکه:
- زمان و نحوه اشغال فضاها مشابه باشد،
- ضریب انتقال حرارت hi هر یک از فضاها از vi 0.4کمتر باشد. vi حجم فضای شماره i ( به متر مکعب) می باشد.
-گروه اینرسی فضاها یکی باشد.
۸ - اگر مساحت فضا یا فضاهای گرم شده از ۴۰۰ مترمربع بیشتر باشد، توصیه می شود سیستمی برای ارزیابی میزان مصرف انرژی جهت گرمایش و تامین آب گرم مصرفی (همانندکنتور) نیز پیش بینی شود. برای فضاهای گروه ۱ از نظر میزان نیاز به صرفه جویی در مصرف انرژی، با زیربنای بیش از ۱۰۰۰ مترمربع، که در مناطق با نیاز گرمایی زیاد (مطابق پیوست ۳ ) قرار دارند، رعایت این بند الزامی است.
۹ – در صورت اضافه کردن طبقه یا فضاهایی به ساختمان موجود، ضوابط مطرح شده در بندهای فوق تنها در مورد فضاهای الحاقی آن هم به شرط صادر بودن یکی از شرایط زیر لازم الاجرا خواهد بود:
الف) مساحت قسمت الحاقی بیش از ۱۵۰ مترمربع
ب) ارتفاع کف تا سقف بیش از۰۰/۳ متر و حجم فضای قسمت الحاقی بیش از ۴۰۰ مترمکعب
در صورتی که یکی از موراد ذکر شده محقق نشود، کافی است که سیستم کنترل و برنامه ریزی بخشی الحاقی مشابه سیستم بخش اولیه یا دارای کیفیتی بالاتر از آن باشد.
۱۰ - به طور کلی، لازم است تأسیات گرمایش (مانند دیگ)، مخزن های آب گرم و مدارهای گودش آب عایق کاری شده و در معرض هوای آزاد قرار نداشته باشند.
۱۹-۴-۲ کنترل و برنامه ریزی سیستم سرمایی
۱ - ضوابط ارائه شده در این قسمت مربوط به سیستم هایی است که برای تامین آسایش حرارتی در ماههای گرم سال، با تهویه مطبوع هوای طراحی گردیده اند. ضوابط ارائه شده دراین بخش در موارد زیر اجباری نمی باشد:
- سیستم های خنک کننده تبخیری از قبیل کولر آبی
¬- سیستم هایی که به دلیل کاربری خاصی، دما و رطوبت هوا را در حدی غیر از حد پیش بینی شده برای آسایش حرارتی افراد کنترل نماید، از قبیل سیستم های تهویه مورد نیاز در برخی فضاهای صنعتی
۲ – در صورتی که ساختمان جزو گروه ۱ یا ۲ از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی بوده و در منطقه با نیاز سرمایی زیاد(مطابق پیوست ۳) قرار داشته باشد و هیچ سیستمی برای محدود کردن میزان تولید سرمایش برحسب شرایط خاصی وجود نداشته با شد و سیستم سرمایی برای یک یا چند فضا با مساحتی بیش از ۴۰۰ متر مربع پیش بینی شده باشد، لازم است درهای خارجی مجهز به سیستمی برای بسته شدن بصورت خودکار باشند و یکی از موترد زیر نیز رعایت گردد:
– ¬در زمان فعالیت سیستم های سرمایی، تمامی بازشوهای خارجی در حالت بسته باشند و امکان بازنگهداشتن آنها توسط ساکنین وجود نداشته باشد. در ضمن، این امر نباید مغایرتی با ضوابط ایمنی ساکنین داشته باشد
– سیستمی برای توقف اتوماتیک سرمایش در صورت بازماندن طولانی بازشوهای خارجی پیش بینی شده باشد.
۳ - در صورتی که ساختمان جزو گروه ۱ از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی، و در منطقه با نیاز سرمایی زیاد باشد، تمامی سیستم های تهویه مطبوع باید مجهز به سیستم های توقف و تنظیم اتوماتیک سرمایش بر حسب دمای داخل فضا یا فضاها باشند.
¬- اگر مساحت کل فضاهای مربوط کمتر از ۴۰۰ مترمربع وکنترل سرمایشی بر حسب دمای خارج صورت گیرد.
- اگر مساحت کل کمتر از ۱۰۰ مترمربع باشد و هیچ سیستم کنترل بر حسب دمای خارج پیش بینی نشده باشد.
در ضمن لازم است شرایط زیر در مورد فضاهای مربوط محقق گردد:
– کاربری یکسان فضاها
- نحوه استقرار یکسان فضاها
- شاخص خورشیدی یکسان
-گروه اینرسی حرارتی یکسان
لازم به ذکر است قطع وکنترل اتو ماتیک سرمایش می تواند توسط سیستمی واحد صورت گیرد.
۴ - سرمایش وگرمایش همزمان هر فضای واحد غیر مجاز است، مگر در صورتی که از گرمایش تولید شده (بصورت همزمان) برای سرمایش در محل دیگری استفاده گردده بدون اینکه مصرف کل انرژی افزایش یابد. به عنوان مثال، این مسئله در هسته مرکزی ساختمانهای بلند مطرح می باشد.
۵ - در ماههای سرد سال در صورتی که نیاز به تنظیم رطوبت هوای تازه باشد این تنظیم باید بدون استفاده از سیستم های سرمایی صورت گیرد.
۶ – در ساختمانهای گروه ۱ و ۲ از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی، در مناطق با نیاز سرمایی زیاد (مطابق پیوست ۳ )، در صورتی که توان کل مصرفی سیستم های سرمایی بالای ۵۰ کیلووات باشد، لازم است سیستمی جهت تعیین میزان مصرف انرژی سیستم سرمایی کل ساختمان پیش بینی گردد.
۷ - در صورت اضافه کردن طبقه یا فضاهایی به ساختمان موجود، ضوابط مطرح شده در بندهای فوق تنها در مورد فضاهای الحاقی، آن هم به شرط صادق بودن، یکی از شرایط زیر، لازم الاجرا خواهد بود.
الف) مساحت قسمت الحاقی بیش از ۱۵۰ متر مربع
ب) ارتفاع کف تا سقف بیش از ۰۰/۳ متر و حجم فضای قمت الحاقی بیش از ۴۰۰ مترمکعب
در صورتی که یکی از موارد ذکر شده محقق نشود،کافی است که سیستم کنترل و برنامه ریزی بخش الحاقی مشابه سیستم بخشی اولیه یا دارای کیفیتی بالاتر از آن باشد.
۱۹-۴-۳ کنترل و برنامه ریزی سیستم تهویه و تعویض هوا
۱۹-۴-۳-۱ ضوابط کلی
۱ - ضوابط ارائه شده در این قسمت تنها در مورد فضاهایی که دمای زمان اشغال بالای ۱۰ درجه است، لازم الاجرا می باشد. این ضوابط نباید با ضوابط و مقررات بهداشت تناقض داشت باشند.
۲ - در این قسمت، سیستم تهویه به سیستمی اطلاق می شود که دارای مجاری انتقال مکانیکی هوا و مجاری مکش طبیعی به خارج ساختمان و احتمالا مجاری ورود طبیعی هوا با داخل ساختمان باشد.
۳ - زمانی که چند فضای متوالی توسط یک سیستم واحد با یک جریان مشخص از هوای تازه تهویه می شوند، باید روشی بکار رفته مطابق ضوابط بهداشت، ایمنی و صدابندی ساختمانها باشد.
۴ - میزان تعویض هوا در صورت استفاده از سیستم های گرمایی یا سرمایی، نباید از ۱ ,۲ برابر مقادیر حداقل برای تامین شرایط بهداشتی بیشتر باشد. در صورتی که همان هوای تازه از چندین فضا عبور می نما ید، دبی تعویض هوا باید از دو مقدار زیر بزرگتر باشد:
- دبی بدست آمده با درنظرگرفتن نوع تجهیزات و مواد آلاینده هوا و با توجه به کاربری فضاها
- دبی بدست آمده با درنظرگرفتن کل افراد اشغال کننده تمامی فضاها
در صورتی که سیستمی برای بازیافت انرژی از هوای خارج شده از ساختمان پیشی بینی شده باشند دبی حداکثر بدست آمده می تواند از دبی حداکثر تعیین شده در فوق (۲، ۱ برابر مقادیر حداقل) بیشتر باشد.
۵ - در صورتی که ساختمان جزو گروه ۱ یا ۲ از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی باشد، و نوع و زمان اشغال فضاها تفاوت های قابل ملاحظه ای داشته باشد، لازم است بصورت مستقل تهویه گردند.
۶ - در صورتی که ساختمان جزو گروه ۱ از نظر میزان صوفه جویی در مصرف انرژی باشد، در زمانهای عدم اشغال یا عدم آلودگی فضاها، سیستم تهویه باید قابلیت توقف را داشته باشد.
۷ - در صورتی که فضا یا مجموعه ای از فضاها دارای آلاینده خاصی باشد، و در حالتی که در بیش از ۵۰% اوقات، میزان آلودگی هوا کمتر از ۵۰% آلودگی متعارف باشد دبی تهویه باید قابلیت کم شدن تا ۵۰% دبی متعارف را داشته باشد.
۸ - در صورتی که در زمان کار کرد سیستم گرمایی، امکان محدود شدن دبی به میزان مجاز وجود داشته باشد، در زمانهای خاص (فصول معتدل)، سیستم تهویه می تواند دبی هایی بیش از میزان پیش بینی شده در بند ۴ فوق را نیز تامین نماید.
۹ - در صورتی که ساختمان جزو گروه ۱ از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی باشد و موتورهای تهویه هوا قدرتی بیش از ۴ کیلووات ( یا ۵٫۵ اسب بخار) داشته باشد، لازم خواهد بود یک سیستم برای تعیین میزان مصرف انرژی سیستم تهویه پیش بینی گردد.
۱۰ - در صورت اضافه کردن طبقه یا فضاهایی به ساختمان موجود، ضوابط مطرح شده در بندهای فوق تنها در مورد فضاهای قسمت الحاقی، آن هم به شرط صادق بودن یکی از شرایط زیر، لازم الاجرا خواهد بود:
الف) مساحت قست الحاقی بیش از ۱۵۰ مترمربع
ب) ارتفاع کف تا سقف بیش از ۰۰/۳متر و حجم فضای قسمت الحاقی بیش از۴۰۰ مترمکعب
در صورتی که یکی از موارد ذکر شده محقق نشودکافی است سیستم کنترل و برنامه ریزی بخش الحاقی مشابه سیستم بخش اولیه یا دارای کیفیتی بالاتر از آن باشد.
۱۹-۴-۳-۲ ملاحظات ویژه در مورد کیفیت درزبندی بازشوها
در صورتی که سانحتمان با استفاده از اصول درزبندی بنا اجرا شده باشد، به گونه ای که میزان تهویه ناخواسته هوا در یک واحد نمونه در داخل بنا از یک حجم تعویض هوا در ساعت تحت شرایط عادی جوی بیشتر نباشد، ضریب انتقال حرارت مرجع h در بند ۱۹ - ۳ - ۱ - ۱ می تواند تا ۱۰% حجم مفید ساختمان افزایش یابد در این صورت می بایست از پنجره های با کیفیت مرغوب و با درزبندی کامل استفاده نمودکه به تأیید مراجع ذی صلاح رسیده باشد.
بدیهی است در این حالت نیز میزان تهویه باید در حدی باشد که شرایط بهداشت افراد داخل ساختمان تأمین گردد.
۱۹-۴-۴- تامین آب گرم مصرفی
۱۹-۴-۴-۱ سیستم های انفرادی
۱ – بطورکلی لازم است منبع ذخیره آب گرم و نیز لوله های توزیع آن در داخل ساختمان قرار گرفته باشد.
۲ - در صورت استفاده از منابع انرژی غیر برقی برای تامین آب گرم مصرفی، لازم است میزان مقاومت عایق کاری منبع ذخیره آب گرم بیش از [m2.k/w] باشد و لوله های مدار توزیع آب گرم نیز با عایق حرارت با مقاومت حداقل [m2.k/w] ۰٫۸۵ پوشیده شده باشند.
۳ - در صورت استفاده از منابع انرژی برقی برای تامین آب گرم مصرفی، لازم است لوله های مدار توزیع آب گرم با عایق حرارت با مقاومت حد اتل [m2.k/w] ۰٫۸۵ پوشیده شده باشند و حداکثر اتلاف انرژی منبع مطابق جدول زیر باشد:
۱۹-۴-۴-۲ سیستم های مشترک برای چندین فضا
در صورتی که سیستم آب گرم مصرفی رای چندین فضا پیش بینی شده باشد لازم است سیستم تولید آبگرم غیر برقی بوده و فضای داخل ساختمان قرار داشته باشد.
در ضمن توصیه می شود سیستم تولید آبگرم مستقل از سیستم گرمایش ساختمان طراحی شود.
۱۹-۵ روشنایی
علاوه بر رعایت مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان برای صرفه جویی در مصرف انرژی در سیستم روشنایی لازم است توصیه ها و مقررات زیر نیز مد نظر قرار گیرد:
۱۹-۵-۱ سیستم ها و تجهیزات روشنایی – کلیات
در فضاهای پرتردد ساختمانهای عمومی، باید حداقل یک منبع روشنایی، با لامپ های کم مصرف وجود داشته باشد. اگر بیش از یک منبع روشنایی در آن فضا باشد کلید روشنایی لامپ های کم مصرف باید در محل های ورودی فضا باشد.
برای روشنایی در آشپزخانه ها توصیه می شود لامپ های کم مصرف استفاده شود. کلید مربوط به روشنایی اصلی آشپزخانه باید در نزدیکترین نقطه باشد. این الزام در مورد سایر روشنایی که صرفاً برای مقاصد تزئینی استفاده می شود وجود ندارد.
تمامی سیستم های روشنایی نصب شده درون سقف های دارای عایق حرارت که از لامپ های کم مصرف استفاده نمی کنند باید دارای رفلکتورهایی باشند که مانع از اتلاف انرژی روشنایی بصورت گرما در سقف گردند.
در طراحی سیستم های روشنایی ساختمان، محدوده شدت روشنایی معین شده در مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان باید کاملاً رعایت گردد.
۱۹-۵-۲ سیستم های کنترل روشنایی لازم
۱۹-۵-۲-۱ سیستم های کنترل فضا ها
هر فضایی که با دیوار جدا کننده تا زیر سقف محاط شده باشد باید یک کلید جداگانه داشته باشد. این کلید یا سیستم کنترل باید:
۱ - برای افراد مجاز قابل دسترس باشد.
۲ - جایی نصب شده باشد که بتوان چراغهای آن فضا را توسط کلید مزبور روشن و خاموش نمود و روشن یا خاموش بودن چراغها از محل کلید قابل رویت باشد.
۱۹-۵-۲-۲ سیستم های کاهش میزان روشنایی
روشنایی فضاهای محصوری که مساحتی برابر ۱۰ مترمربع یا بیشتر داشته و بار روشنایی آن بیش از ۱۲ وات بر مترمربع باشد و توسط بیش از یک منبع صورت گیرد باید به نحوی کنترل گردد که بار روشنایی چراغ ها تا نصف قابل کاهش باشد. ضمن اینکه همچنان سطح روشنایی یکنواختی در تمام فضا تامین گردد. کاهشی روشنایی بصورت یکنواخت باید به یکی از طرق زیر تامین گردد:
۱ - استفاده از کاهش دهنده های نور برای کنترل تمام سیستم های روشنایی
۲ -کنترل ردیفهای زوج و فرد توسط دوکلید
۳ - تامین کلید مستقل برای لامپ وسط سیستم های سه لامپی
۴ - تامین کلید مستقل برای هر لامپ یا هر مجموعه
در موارد استثنای زیر لزومی برای رعا یت این بند وجود ندارد:
الف – چراغهایی که با سیستم های تشخیص حضور کنترل می شوند.
ب – چراغهای راهروها
ج – چراغهایی که با سیستم های زمان دار قابل تنظیم هستند و بصورت خودکار خاموش می شوند.
۱۹-۵-۲-۳ فضاهایی که روشنایی آنها با نور طبیعی تامین می شود
در مورد فضاهای محصور که در طول روز از نور طبیعی کافی بهره مند می شوند و بیش از ۲۵ مترموبع مساحت دارند توصیه های زیر پیشنهاد می گردد:
۱ - حداقل یک سیستم کنترل نور مصنوعی داشته باشند که سیستم های روشنایی را صرفاً در قسمتی که از نور طبیعی بهره می گیرد کنترل نماید.
۲ - حداقل ۵۰% لامپهای روشنایی موجود در فضاهای فوق را بصورتی که در بند ۱۹-۵-۲-۲ تشریح گردیده است، کنترل نما ید. کنترل سایر روشنایی های فضاهای غیر بهره مند از نور طبیعی می تواند به هر طریق مجاز دیگری صورت گیرد.
در موارد استثنای زیر لزومی به رعا یت مفاد این بند نیست:
الف – در صورتی که نسبت سطح شیشه خور بخش نورگیر به سطح کل (عمودی یا افقی) کمتر از ۰٫۲ برای سطوح عمودی و ۰٫۰۲ برای سطوح افقی با شد.
ب – در صورتی که موانع طبیعی یا مصنوعی (درخت، ساختمان، …) از رسیدن روشنایی روز به جدارهای نورگذر جلوگیری نمایند.
۱۹-۵-۲-۴ کنترل خاموش کردن روشنایی
در هر طبقه، تمامی سیستم های روشنایی باید توسط یک کلید مرکزی دستی قابل کنترل باشد و برای ساختمانهای اداری، به جای آن می توان از یک کلید اتوماتیک و به روش تشخیص حضور، یا بصورت زمانی و یا با سیستم اتوماتیک دیگری که قابل کنترل باشد استفاده کرد.
در موارد زیر رعایت این ضابطه لازم نیست:
الف – ساختمان یا فضای مستقلی از آن که متراژی کمتر از ۵۰۰ مترمربع دارد.
ب – روشنایی راهروها، لابی ها و فضاهای ورودی در ساختمانهای بلند (مسکونی، هتل، …)
ج – در مورد سیستم های روشنایی به میزان حداکثر نیم وات بر مترمربع مانند روشنایی اضطراری که معمولاً به دلایل ایمنی پیش بینی شده است.
د – فروشگاهها و مجتمع های تجاری، رستورانها، مساجد، تئاترها، سینماها و ساختمانهای مشابه.
۲ - در صورتی که یک سیستم کلیدی زمانی پیش بینی شده باشد، باید شرایط زیر برقرار باشد:
– براحتی در دسترس باشد.
- در جایی واقع شده باشد که شخص استفاده کننده بتواند به راحتی حدس بزند کلید مربوطه کدام فضا را روشن می نما ید.
- بصورت دستی نیزکارکند
- اجازه دهد روشنایی حداکثر ۲ ساعت روشن باقی بماند.
- فضایی کمتر از ۵۰۰ متر مربع را کنترل نماید.
۳ - در مجتمع های تجاری، سالنهای سخنرانی، فروشگا ههای مستقل، استادیوهها و ساختمانهای مشابه، فضای کنترل شده توسط هر سیستم کلیدی زمانی باید کمتر از ۲۰۰۰ مترمربع (به جای ۵۰۰ مترمربع فوق) باشد.
۴ – در صورتی که از یک سیستم برنامه ریزی (زمانی) استفاده شود، باید قابلیت دادن برنامه های خاص برای روزهای تعطیل را داشته باشد تا بتوان در روزهای تعطیل تمامی سیستمهای روشنایی را خاموش نگهداشت.