همایش تخصصی «بازآفرینی محدوده‌های ناکارآمد شهری و ضوابط تشویقی در شهر قزوین» به همت سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین و با همکاری شهرداری قزوین، ۲۹ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در سالن اجتماعات سازمان نظام مهندسی برگزار شد.
این همایش با هدف بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و راهکارهای نوین در بازآفرینی محدوده‌های ناکارآمد شهری و تبیین ضوابط تشویقی مرتبط، با حضور طاهرخانی، فرماندار شهرستان قزوین، تقوی، عضو شورای اسلامی شهر قزوین، علمی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری قزوین و اعضای هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین و جمعی از مهندسین، متخصصان و علاقه‌مندان حوزه شهرسازی و معماری برگزار گردید و بستری مناسب برای هم‌اندیشی و تبادل تجربه میان نهادهای تخصصی و اجرایی در راستای ارتقاء کیفیت محیط شهری و بازآفرینی پایدار در شهر قزوین فراهم آورد.
راه نجات بافت‌های ناکارآمد، همگرایی و مدیریت یکپارچه است
طاهرخانی، فرماندار شهرستان قزوین و رئیس ستاد بازآفرینی شهرستان، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهدای انقلاب، دفاع مقدس و مدافعان حرم، سخنان خود را با تسلیت شهادت رئیس‌جمهور شهید، دکتر سیدابراهیم رئیسی و همراهان ایشان آغاز کرد.
وی با تاکید بر نقش کلیدی بازآفرینی شهری به عنوان مقوله‌ای چندوجهی، خواستار نگاه جامع، فرابخشی و فرامنطقه‌ای در برنامه‌ریزی‌ها شد و گفت: هیچ سازمانی فراتر از اندازه شخصیت مدیریتی خود رشد نخواهد کرد. از این رو، بازآفرینی باید با افق دید ملی و نگاه توسعه‌گرایانه انجام شود.
فرماندار قزوین، با اشاره به جایگاه ستاد بازآفرینی شهری به عنوان ساختاری هماهنگ‌کننده در حل معضلات بافت‌های فرسوده و ناکارآمد، تصریح کرد: بافت‌های متراکم شهری با سرانه پایین درآمدی، بیکاری بالا، کمبود زیرساخت و خدمات شهری، نیازمند اقدامات مبتنی بر همدلی، همراهی و خرد جمعی است. اگر ما به عنوان مسئولان و متخصصان گامی برنداریم، آسیب‌ها در این مناطق تشدید خواهد شد.
وی در ادامه از اقدامات انجام شده در مناطق هادی‌آباد و آبگیلک به عنوان نمونه‌هایی موفق از اجرای طرح‌های بازآفرینی نام برد و گفت: طرح کلید به کلید که برای نخستین بار در کشور در قزوین اجرا شد، الگویی موفق برای نوسازی بافت‌های ریزدانه و کم‌برخوردار شهری بوده است.
طاهرخانی همچنین ضمن تشکر از شهرداری قزوین به عنوان دبیر ستاد بازآفرینی، از مهندسین و مشاوران طرح‌های شهری دعوت کرد تا با ارائه ایده‌های نو و خلاقانه، در فرآیند نوسازی و توسعه مشارکت فعال داشته باشند.
وی افزود: امروز بیش از هر زمان دیگری به مدیریت یکپارچه شهری نیاز داریم. قوانینی که در برنامه‌های توسعه کشور به مدیریت واحد شهری اشاره کرده‌اند، باید اجرایی شده و ساختارهای جزیره‌ای با هم ادغام شوند.
فرماندار قزوین در پایان، توسعه متوازن شهری، ارتقاء کیفیت زندگی در بافت‌های فرسوده، مشارکت بخش خصوصی و تقویت نظام مالی بازآفرینی را از اولویت‌های استان دانست و خاطرنشان کرد: تحقق سبک زندگی پایدار، در گرو مدیریت مشارکتی، حضور فعال مردم و اجرای طرح‌های جامع و هدفمند است.
حمایت همه‌جانبه مدیریت شهری از بازآفرینی محلات ناکارآمد شهری با رویکرد مشارکت‌محور
در جریان این همایش؛ تقوی، عضو شورای اسلامی شهر قزوین، با اشاره به مسیر دشوار نوسازی در محلات با تراکم بالای جمعیتی و ریزدانگی پلاک‌ها اظهار داشت: سال‌هاست که موضوع بازآفرینی شهری مطرح است و اقدامات گسترده‌ای در این حوزه انجام شده، اما امروز شاهد ثمرات عملی آن در برخی مناطق قزوین هستیم. تغییر نام بافت فرسوده به محدوده‌های ناکارآمد، صرفاً یک تغییر واژه نیست، بلکه نگاهی نو به این فضاهاست که باید به مناطقی امن، سرزنده و قابل سکونت تبدیل شوند.
تقوی از محله‌های آبگیلک (شهرک مهدیه کنونی) و هادی‌آباد به‌عنوان دو نمونه موفق در خروج از بافت ناکارآمد نام برد و گفت: با بسته‌های تشویقی مصوب شورای شهر و اقدامات هماهنگ شهرداری، امروز این محلات در مسیر نوسازی و بازآفرینی قرار گرفته‌اند و ساخت‌وساز در آن‌ها با مشارکت شهروندان، سرمایه‌گذاران و مهندسان فعال شده است.
وی با بیان اینکه در گذشته ناتوانی مالی ساکنان و مشکلات فنی همچون ریزدانگی، ارزش‌گذاری پیچیده و عدم امکان تجمیع پلاک‌ها، روند نوسازی را کند کرده بود، افزود: امروز با سیاست‌های تشویقی، ازجمله معافیت‌های مالی و تسهیل در صدور پروانه، شهرداری توانسته شرایطی فراهم کند که هم ساکنان فعلی از مزایای بازآفرینی بهره‌مند شوند و هم سرمایه‌گذاران و مهندسان رغبت بیشتری به حضور در این مناطق داشته باشند.
عضو شورای شهر قزوین با اشاره به پروژه کلید تا کلید در محله هادی‌آباد که برای نخستین بار در کشور اجرا شده است، تصریح کرد: در این طرح، شهرداری با چشم‌پوشی از منافع اقتصادی و بدون دریافت عوارض صدور پروانه، زمینه مشارکت حداکثری را فراهم کرده تا محله‌ای با قدمت بالا و مسائل اجتماعی و کالبدی پیچیده، وارد مرحله نوسازی شود.
وی همچنین از مشاوران طرح‌های بازآفرینی و اعضای سازمان نظام مهندسی دعوت کرد تا با ارائه ایده‌ها و راهکارهای تخصصی، مدیریت شهری را در ادامه این مسیر یاری کنند و افزود: بازآفرینی نیازمند نگاهی چندبُعدی است که حوزه‌های مختلفی از جمله شهرسازی، معماری، ترافیک، تأسیسات، برق، مکانیک و نقشه‌برداری را در بر می‌گیرد. امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند همراهی جامعه مهندسی هستیم تا شهر را به سمت توسعه متوازن و پایدار سوق دهیم.
تقوی در پایان، از تلاش‌های شهرداری، شورای شهر، مشاوران و فعالان عرصه بازآفرینی شهری قدردانی کرد و اظهار امیدواری نمود که با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و تخصصی، روند نوسازی بافت‌های ناکارآمد با سرعت و کیفیت بیشتری ادامه یابد.
نقش کلیدی مهندسان و سازمان نظام مهندسی در تحقق بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری قزوین
در ادامه برگزاری این رویداد؛ معاون شهرسازی و معماری شهرداری قزوین با اشاره به روندهای گذشته و اصلاحات انجام‌شده در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده، از افزایش محدوده مشمول بازآفرینی در شهر قزوین به بیش از ۱۰۰۴ هکتار خبر داد.
وی با بیان اینکه در دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰، بسته‌های تشویقی ملی صرفاً بر مبنای شاخص‌های کالبدی چون معابر باریک، ناپایداری بناها و ریزدانگی تعریف می‌شد، اظهار کرد: بر همین اساس، در آن مقطع حدود ۵۰۴ هکتار از محدوده شهری قزوین به عنوان بافت فرسوده شناسایی شد و شهرداری ملزم به اعمال معافیت ۵۰ درصدی در عوارض پروانه ساخت در این محدوده‌ها شد.
او با تأکید بر اینکه صرف نگاه کالبدی برای احیای بافت‌های ناکارآمد کافی نیست، عنوان کرد: در دولت گذشته، رویکرد بازآفرینی شهری با ۲۷ شاخص جامع از جمله معیارهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و فنی جایگزین نگاه صرف کالبدی شد. بر این اساس، محدوده بازآفرینی شهر قزوین به بیش از ۱۰۰۴ هکتار افزایش یافت.
علمی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری قزوین محله هادی‌آباد را از جمله مناطق هدف بازآفرینی معرفی کرد و گفت: این محله با وسعت ۵۶ هکتار و سابقه‌ای مربوط به دهه ۴۰، از مناطق با ساختار خوابگاهی و تراکم کارگری محسوب می‌شود که به‌عنوان محله ویژه در دستورکار قرار گرفت. بر اساس رایزنی‌های انجام‌شده، شهرداری قزوین تصمیم گرفت در این محله هیچ‌گونه عوارضی بابت صدور پروانه ساختمانی دریافت نکند.
وی با اشاره به چالش‌های موجود در فرآیند نوسازی افزود: در گذشته برخی پروژه‌های بازآفرینی مانند محله ابی‌گلک (مهدیه فعلی) با موفقیت اجرا شدند اما بسیاری از مناطق به دلایل اقتصادی و فنی، از جمله مشکلات مالکین در تجمیع پلاک‌ها، رغبت پایین سازندگان و محدودیت‌های معابر، از نوسازی بازماندند.
او ادامه داد: برای رفع این موانع، با همکاری سازمان نظام مهندسی، تخفیف‌هایی در تعرفه خدمات مهندسی و همچنین مشوق ساخت یک طبقه رایگان تا ۲۰۰ متر مربع برای تجمیع‌های بالای ۵۰۰ متر در سطح شهر در نظر گرفته شده‌است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قزوین، در پایان با تاکید بر نقش کلیدی مهندسان، سرمایه‌گذاران و سازندگان در تحقق بازآفرینی شهری، اظهار امیدواری کرد: همان‌طور که امروز محله مهدیه به الگویی موفق بدل شده، با همراهی متخصصان و دستگاه‌های اجرایی، بتوانیم در محله هادی‌آباد و سایر مناطق مشمول بازآفرینی، تحولی ماندگار و اثربخش ایجاد کنیم.
بررسی میدانی محله هادی‌آباد و واکاوی ابعاد نظری و اجتماعی بازآفرینی شهری در قزوین
در بخش ارائه‌های تخصصی این همایش، آرش رشوند آوه، رئیس اداره بازآفرینی شهری شهرداری قزوین و رسول جزدره‌ئی به عنوان سخنرانان ویژه به تبیین مبانی نظری و بررسی نمونه موردی بازآفرینی محلات ناکارآمد شهری و ضوابط تشویقی پرداختند. در این بخش، بازآفرینی محله هادی‌آباد قزوین به عنوان نمونه مطالعاتی مورد تحلیل قرار گرفت و به مسائل اجتماعی مرتبط با فرآیند بازآفرینی شهری نیز توجه شد.
در پایان، بخش پرسش و پاسخ میان حاضرین و نمایندگان نهادهای مرتبط از جمله نماینده شهرداری منطقه ۴، نماینده حوزه املاک، نماینده واحد حقوقی شهرداری قزوین و نماینده اداره‌کل راه و شهرسازی برگزار شد و شرکت‌کنندگان سوالات خود را در زمینه‌های اجرایی، حقوقی و سیاست‌گذاری مطرح کردند.
