لزوم بازنگری در صدور پروانه‌های ساخت و ساز روستایی
به گفته نائب رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان قزوین در ماده دو قانون مقررات ملی ساختمان طی چهار بند به تقویت و توسعه معماری در کشور تاکید شده و این‌ها از مهمترین اهداف تدوین قانون نظام مهندسی ساختمان است.
به گزارش روابط عمومی، ششمین همایش ملی “معماری و شهرسازی در گذر زمان” با محور “میراث و مناظر روستایی در ایران” با حضور چند تن از اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران، استادان دانشگاه، پژوهشگران و دانشجویان رشته‌های معماری و شهرسازی از سوی سازمان نظام مهندسی ساختمان قزوین و دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در در سالن اجتماعات مرکزی این دانشگاه برگزار شد و با ارایه پیشنهادهایی تخصصی در زمینه حفظ و توسعه گردشگری روستایی همراه بود.
نائب رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان قزوین در این همایش با اشاره به ماده دو قانون مقررات ملی ساختمان که در چهار بند به موضوع‌های کلان همچون: تقویت و توسعه معماری در کشور پرداخته است، تصریح کرد: تامین عوامل رشد و اعتلای مهندسی در کشور، ترویج اصول معماری و شهرسازی بر رشد آگاهی‌های عمومی، الزام به رعایت مقررات ملی در طرح‌های توسعه روستایی، شهری، طرح جامع و طرح تفضیلی از مهمترین مواردی است که در این ماده قانونی به آنها اشاره شده و توجه به آنها از اهداف شکل گیری قانون نظام مهندسی ساختمان و رسالت‌های این سازمان به شمار می‌رود.
درچهاردهه گذشته۳۰ هزار روستا تخریب شده است
عباس وثیق‌نیا با اشاره به ماده ۴ قانون نظام مهندسی ساختمان نیز که در سال ۷۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده، عنوان کرد: در این بند از قانون الزام شده هر گونه فعالیت مهندسی شامل: طراحی، اجرا، تعمیر، نگهداری و آزمایشگاه‌ها در تمام مجتمع‌های زیستی باید توسط افراد دارای صلاحیت انجام شود، اما چندین سال به طول انجامید تا خدمات در روستاها نیز اجرا شود.
او با اشاره به دیگر توجه‌های سازمان نظام مهندسی ساختمان و دستگاه‌های اجرایی مرتبط با ساخت و توسعه روستاها بیان کرد: در سال ۸۲ برای اولین بار تفاهم نامه‌ای در زمینه چگونگی ارایه خدمات مهندسی در روستاها میان شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان، وزارت راه و شهرسازی و بنیاد مسکن منعقد و پس از آن نیز سه بار تمدید شد و این گامی در جهت ساخت و ساز اصولی در مناطق روستایی بود.
عضو نظام مهندسی ساختمان کشور در بخش دیگری از سخنانش از رشد ساخت و ساز در روستاها در سال‌های اخیر خبر داد و اضافه کرد: بر اساس آمار موجود در سال ۹۶ بیش از یک میلیون و ۵۰ هزار مترمربع نقشه ساخت شهری و ۱۵۵ هزار مترمربع نقشه روستایی، در سال گذشته یک میلیون و ۶۸ هزار مترمربع نقشه شهری و ۱۹۷ هزار متر مربع روستایی در استان تهیه شده، امسال تاکنون یک میلیون و ۹۲ هزار مترمربع نقشه شهری و ۲۰۲ هزار مترمربع نقشه روستایی تهیه شده و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به حدود ۲۵۰ هزار متر مربع برسد.
وثیق‌نیا با تاکید بر این‌که وضعیت ساخت و ساز در روستاها مناسب نیست، خاطرنشان کرد: پروانه‌هایی که در روستاها صادر می‌شود براساس طرح‌های هادی روستایی است، متاسفانه ضوابط و مقرراتی که در آنها لحاظ می‌شود منبعث از طرح‌های شهری است و ضرورت دارد که بازنگری شوند.
او عنوان کرد: در حوزه روستایی شرایط به گونه‌ای است که دهیاران پروانه صادر می‌کنند هرچند مهندسان ناظر در ساخت وسازهای آنها حضور دارند، اما این روند کار دارای ایرادهایی است و باید افرادی که در حوزه توسعه و ساخت و سازهای روستایی فعالیت دارند، موضوعاتی همچون: اقتصاد و گردشگری روستایی را در اولویت کارهای خود قرار دهند تا از تخریب بافت روستایی جلوگیری شود.
نایب رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان در ادامه سخنانش با بیان این‌که بیش از ۷۰ سال است که توجه به روستاها در برنامه‌های توسعه کشور قرار گرفته است، ابراز کرد: در برنامه توسعه دوم، موضوع دشت خوزستان و در برنامه سوم دشت قزوین مطرح شد، ولی در حوزه روستایی با ضعف‌هایی روبرو هستیم.
وثیق‌نیا تصریح کرد: آمارهای سال ۵۵ نشان می‌دهد با وجود توجه به روستاها، فقر و اختلاف درآمد در روستا نسبت شهرها ۸ برابر بوده، چراکه بیشتر برنامه ریزی‌ها در آن زمان برمبنای سیاست گذاری‌های منطقه‌ای بوده از این رو منجر به تعادل‌های منطقه‌ای نشده است.
او با اشاره به به کاهش تعداد روستاها در چهار دهه گذشته عنوان کرد: بر اساس آمار رسمی موجود در سال ۵۵ تعداد روستاها در سطح کشور حدود ۹۲ هزار۸۰ مورد بوده و ۶۵ درصد از جمعیت کشور در مناطق روستایی ساکن بودند که این وضعیت در سال ۹۵ به ۶۲ هزار روستا کاهش یافته است.
عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور ادامه داد: در این فاصله زمانی تعداد ۳۰ هزار روستا تخریب یا خالی از جمعیت شده این در حالی است که ۸۲ و نیم درصد از روستاها کمتر از ۵۰۰ نفر و ۳۲ درصد از روستاها زیر ۵۰ نفر جمعیت دارند؛ این آمار نشان می‌دهد گرچه در روستاها اقدامات خوبی انجام شده، اما در زمینه جلوگیری از مهاجرت‌های روستاییان به شهرها با نتایج خوبی روبرو نبوده‌ایم و باید در این زمینه برنامه ریزی‌های بهتری صورت گیرد.
لزوم توسعه روستاها و رونق اقتصاد روستاییان
در ادامه رییس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه بین المللی قزوین در سخنانی اظهارکرد: امروزه رشد صنعت اکوتوریسم روستایی در راستای سیاست‌های استقلال از درآمدهای نفتی با هدف رونق گردشگری روستایی، ایجاد بازار عرضه و تقاضا مورد توجه و اهمیت جامعه ایران و جامعه جهانی است.
فریبرز کریمی یکی از محورهای مهم این همایش را توجه به روستاها، آشنایی با فرهنگ، آداب و روسوم و گردشگری روستایی عنوان و اضافه کرد: امروزه بسیای از افرادی که از روستاها به شهرها مهاجرت کرده‌اند سعی به بازگشت دارند تا در روستاها فضاهایی برای گردشگران و آشنایی آنها با آداب روسوم روستایی ایجاد کنند.
او با بیان این‌که توجه به توسعه روستاها و رونق اقتصاد روستاییان از رویکردهای این همایش بود، خاطرنشان‌کرد: اقتصاد روستاییان اغلب برپایه کشاورزی و زیرشاخه‌های آن مانند: دامداری بوده، ولی امروزه توجه به حوزه خدمات و جذب گردشگر نیز بسیار حایز اهمیت است و امیدواریم برگزاری این گونه همایش‌ها در زمینه توسعه روستاها و کمک به اقتصاد روستاییان موثر باشد.
مناظر روستایی سرمایه‌های اقتصادی کشورها محسوب می‌شوند
دبیر همایش ملی معماری و شهرسازی در گذر زمان نیز با بیان این‌که در برگزاری این همایش چهار دستگاه علمی و پژوهشی با دانشگاه بین المللی همراه بوده‌اند، اظهارکرد: افزود: این همایش زیر نظر معاونت پژوهشی دانشگاه و وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری با اخذ اعتبار isc برای ششمین سال متوالی برگزار شده و یکی از معتبرترین همایش‌های کشوری محسوب می‌شود.
رحیم هاشم پور دلیل این محبوبیت و استقبال از آن را انسجام در برگزاری همایش، طرح موضوعات مهم روز کشوری، بین المللی و پاسخگویی علمی به مراجعان برشمرد و افزود: امسال همایش ملی معماری و شهرسازی در گذر زمان با محوریت روستایی برگزار شده، چراکه امروزه روستاها در حوزه گردشگری و معماری بسیار حایز اهمیت هستند و مناظر روستایی سرمایه‌های اقتصادی کشورها محسوب می‌شوند از این رو باید برای حفظ آنها برنامه‌ریزی شود.
به ظرفیت‌های روستایی توجه نمی‌شود
معاون پژوهشی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) دیگر سخنران این همایش تخصصی بود و در سخنانی با تاکید بر حفظ مناظر روستایی به عنوان سرمایه‌هایی ارزشمند اظهارکرد: گرچه ایران دارای روستاهایی با طبیعت بکر و منحصر به فرد است که ظرفیت‌های گردشگری بالایی دارند، اما به درستی از آنها بهره برده نمی‌شود در حالی که اقتصاد بسیاری از کشورهای پیشرفته به روستاهای آنها وابسته است.
مهدی زندیه با بیان این‌که در بیشتر کشورهای اروپایی توزیع امکانات در روستاها همانند شهرها است ولی در ایران این گونه نیست، تصریح کرد: امروزه ۱۰ شهر بزرگ کشور محل مناسبی برای زندگی نیستند، چراکه نتوانسته‌ایم طرح‌های آمایش سرزمین و روستایی را به گونه‌ای طراحی کنیم که مهاجرت‌ها از شهر به روستاها باشد در حالی که در کشورهایی مانند: سوئیس، فرانسه و اغلب کشورهای اروپایی دانشمندان، اندیشمندان و نخبگان آنها در روستاهای اطراف شهرها زندگی می‌کنند زیرا توزیع امکانات به گونه‌ای است که روستاهای آنها نیز از همه امکانات شهری برخوردار هستند.
او اضافه کرد: اگر توزیع امکانات در روستاها به گونه‌ای باشد که افراد هنگام سکونت در آنجا از رفاه برخوردار باشند، کمتر به شهرها مهاجرت می‌کنند در این صورت نیازی به بستن ماسک و تعطیلی مدارس در روزهای آلوده در شهرهای بزرگ به وجود نمی‌آید.
معاون پژوهشی دانشگاه بین المللی قزوین با بیان این‌که امروزه در تمامی جوامع روستاها زیربنای توسعه هستند و باید امکان زندگی و جذب گردشگر در این مناطق ایجاد شود، عنوان کرد: در محیط روستایی امکان توسعه همه جانبه وجود دارد تنها باید برای تصمیم‌گیران و مسوولان کشور به یک اولویت تبدیل شود و برای روستاها برنامه داشته باشند به گونه‌ای روستاها نیز از امکانات شهری حتی در مقیاس کوچکتر برخوردار باشند.
زندیه همچنین خاطر نشان کرد: به منظور توسعه روستاها باید مسایل مختلفی مانند: آمایش، بوم شناسی، فناوری، تکنولوژی معماری و منظر آنها مورد توجه قرار گیرد.
اجرای طرح‌های عمرانی با رویکرد شهری بافت روستاها را تخریب کرده است
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نیز در این همایش با تاکید بر لزوم حفظ بافت و هویت معماری روستایی اظهار کرد: دخالت کارشناسان شهری در اجرای طرح‌های عمرانی با رویکرد شهری به بافت روستاها آسیب زده در صورتی که توسعه روستا باید به گونه‌ای باشد که به طبیعت، هویت و معماری اصیل روستا آسیب وارد نکند.
غلامرضا اکرمی با بیان این‌که روستا در گذشته بنیان اقتصادی کشور بوده، اما اصلاحات ارضی روستاها را نابود کرد، افزود: پس از پیروزی انقلاب انتظار می‌رفت توجه به این مناطق بیشتر شود، اما شاهد کاهش تعداد روستاها و جمعیت روستایی هستیم که این روند نگران‌کننده است.
او با بیان که اغلب روستاها در حالی که معمار نداشته‌اند، دارای معماری نفیس هستند، اما به بهانه عمران و آبادانی روستا بافت و هویت روستا تخریب شده است، تصریح کرد: معماری عین زندگی و اسرار زندگی است و باید در آن عشق باشد تا انسان را به مبدأ هستی متصل کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان این‌که گاهی با دخالت‌های بیجا در بافت روستایی انسجام آنها را به هم زده‌ایم، افزود: خاستگاه معماری روستایی برمبنای خرد جمعی روستاییان شکل گرفته و در ارتباط با دیگر مؤلفه‌ها ارزش پیدا می‌کند، اما دخالت بیجا در بافت روستا آنها را تخریب کرده و خرد جمعی روستا را از بین برده است.
اکرمی خاطر نشان‌کرد: زیرساخت تولید در روستا امروز از بین رفته از سویی دیگر امروزه دیگر شاهکارهای جدید معماری در روستا وجود ندارد و هرآن چه در منظر روستایی شاهد هستیم به گذشته تعلق دارد.
او یادآور شد: خسارت‌های ناشی از نابودی خرد جمعی آسیب‌های بیشتری برجای می‌گذارد چراکه شاید بتوان تولیدات دامی را به کشور وارد کرد یا تولیدات روستایی را به گونه‌ای دیگر تامین کرد، اما منبع زیبایی، وحدت فکری و خرد جمعی که از بین برود دیگر قابل احیا نیست یا به زمان طولانی نیاز دارد.
روستا یک شهر کوچک نیست
عضو هیات علمی دانشگاه تهران و رییس پژوهشکده هنر و معماری نظر نیز دیگر سخنران این همایش بود که در سخنانی با بیان این‌که روستا یک شهر کوچک نیست، اظهارکرد: طرح‌های توسعه‌ای روستاها و برنامه ریزی‌های دستگاه‌های اجرایی در حوزه روستایی به ویژه طرح هادی با ضعف‌هایی روبرو بوده، متاسفانه در این طرح‌ها به روستاها همانند شهر کوچک نگاه شده و همین‌ها موجب تخریب و آسیب منظر روستاها شده است.
سید امیر منصوری با بیان این‌که اگر روستاها را آن گونه که هستند، بشناسیم می‌توانیم از این ثروت به مثابه تسلط انسان بر کره زمین استفاده کنیم، اضافه‌کرد: آمارهای هراسناک از کاهش جمعیت و تعداد روستاها در دهه‌های اخیر بیانگر آن است که جامعه روستایی و بافت‌های روستایی که سرمایه‌هایی گرانبهاتر از نفت هستند در حال از دست رفتن است.
منصوری با بیان این‌که کاهش تعداد روستاها و جمعیت آنها ناشی از سرشت اقتصادی، اجتماعی و ناشناخته ماندن روستاها از سوی دستگاه‌های اداری است، خاطرنشان کرد: روستا به مثابه یک واحد تولید و مجتمع زیستی و انسانی است که بر پایه کشت و تولید بنا شده و در شناخت آن می‌توان سه وجه اصلی قائل شد که معمولا وجه کالبدی و فیزیکی آن بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
رییس پژوهشکده هنر و معماری نظر با بیان این‌که روستا از مظاهر شگفت‌انگیز و پیشرفته توسعۀ تاب آور در دل طبیعت محسوب می‌شود، بیان کرد: روستا اگرچه از نمونه‌های فاخر سازگاری با طبیعت است، متاسفانه این سرمایه‌های ملی با اجرای طرح‌های هادی به دست مهندسان نادیده گرفته شده و در این اقدامات خشن با زمین‌های روستایی به عنوان یک کالا رفتار شده که این‌ها آسیب است و باید از ادامه این گونه طرح‌ها جلوگیری شود.
منصوری با بیان این‌که یکی از آفات طرح گردشگری روستایی این است که برای فهم روستا، ویژگی‌های کالبدی از جنس مجسمه گونه را ملاک قرار داده‌اند، افزود: روستا یک مجسمه نیست بلکه یک نهاد تولیدی و اجتماعی است و باید زندگی روستایی هم در آن دیده شود.
او در ادامه سخنانش با بیان این‌که طرح‌های هادی عامل تخریب منظر روستا شده‌اند، تصریح کرد: متاسفانه در این طرح‌ها روستاها را مانند یک شهر کوچک دیده‌اند که باید با همان قوانین شهری اداره شود، این‌ها موجب شده که با یک نظام متمرکز تمام ساختار و فضای روستا از جمله کالبد آن از بین برود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران همچنین با بیان این‌که توسعه روستا برمبنای اصول معماری شهری موجب برهم زدن منظر روستاها شده یادآورشد: متاسفانه در طرح‌های بهسازی روستایی همه جا را با یک الگو یکسان درست می‌کنند، همچنین ایجاد خیابان یا پیاده راه‌‌هایی مانند شهرها درحقیقت بر هم زدن منظر روستا است، بنابراین توسعه هر روستا باید سازگار با طبیعت آن باشد که به منظر روستاها آسیب وارد نشود.
سرعت تخریب روستاها نگران کننده است
یکی دیگر از اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران نیز در این همایش با بیان این‌که سرعت تخریب روستاها شتاب گرفته که نگران کننده است و اگر ادامه پیدا کند برای نسل آینده روستایی باقی نمی‌ماند، اظهارکرد: ساخت و ساز در روستاها باید به گونه‌ای باشد که به منظر روستا آسیب وارد نشود در این صورت می‌توانیم شاهد توسعه در روستا باشیم و طبیعت روستا را هم از دست نخواهیم داد.
سید بهشید حسینی تاکید کرد: برای ساخت و ساز روستایی و استفاده از نوع مصالح ساختمانی در روستاها باید منشور یا آیین نامه‌ای تعریف شود در این صورت هر روستایی با مصالح بومی ساخته می‌شود، بافت و هویت روستاها نیز حفظ می‌شود.
گفتنی است، ششمین همایش سیما ومنظر شهری با پنل علمی همراه بود که با حضور دکتر ناصر براتی، دکتر یوسف گرجی، دکتر فریبرز کریمی، دکتر حسین مدی، دکتر رضا سامه برگزار شد؛ در این بخش دکتر مهدی خاکزند مقاله‌ای با عنوان “تبیین سه گانه میراث صنعتی، منظر روستایی و توسعه توریسم و دکتر کوکبی مقاله‌ای با عنوان بازشناسی الگوهای منظر روستایی ارایه کردند.
این همایش علمی یکروزه با قرائت بیانیه توسط دبیر همایش به کار خود پایان داد.