گفتگو با اعضای رشته عمران هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین
گفتگو با اعضای رشته عمران هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین
در خصوص ریزش ساختمان متروپل آبادان
“متروپل” دیگر سازه‌ای است که امروزه در صدر اخبار حوادث قرار گرفته است. این سازه همانند پلاسکو فرسوده نبود و کاربری‌های غیر مجاز در آن صورت نمی‌گرفت؛ ولی این برج ۱۰ طبقه دوقلو در روز ۲ خرداد ماه در روزگار ناخوشی آبادان که به دلیل شدت یافتن طوفان‌های گرد و غبار نفس مردم به شماره افتاده است، فرو ریخت.
تصاویر و ویدئوهایی در فضای مجازی وجود دارند که پیش بینی کرده بودند این ساختمان به دلیل عدم رعایت اصول کیفی و پایداری بنا، به قتلگاه شهروندان آبادانی بدل شود. طبق برخی گزارش‌ها، سازه اصلی متروپل به قدری سست بود که ستونها وسقف تحمل بارهای وارده را نداشت.
اعتراضات به ساخت این بنای ناایمن، باعث شد که بهمن سال گذشته، کارشناسان نظام‌مهندسی ساختمان آبادان از این بنا بازدید و در خصوص ایرادات موجود، موارد و مشکلات یافت شده را صورت‌جلسه نمودند. سایت نظام مهندسی ساختمان آبادان همچنین اعلام کرده که در این بازدید، حسین عبدالباقی مالک و سرمایه‌گذار این پروژه بر آمادگی گروه اجرایی این پروژه در خصوص رفع مشکلات یا ایرادات ابلاغ شده از جانب سازمان نظام مهندسی تاکید نمود.
اکنون از این برج جز تلی از آوار و حزن و اندوه خانواده‌هایی که عزیزان خود را از دست داده‌اند، چیزی نمانده و این سوال از سوی محققان مطرح می‌شود که چرا اجزای اجرایی کشور، نسبت به هشدارها بی توجه بوده و چرا سازندگان این برج از پیش نشانگرهای موجود در سازه رو برگرداندند.
در همین خصوص اعضای رشته عمران هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین، تحلیل های فنی خود را در این باره بیان نمودند؛ به امید روزی که قوانین مقررات ملی ساختمان به نحو احسن اجرایی شود تا شاهد چنین حوادث ناگواری نباشیم.
دکتر امیرکلهر، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین، با اشاره به اتفاق ناگوار ریزش ساختمان متروپل آبادان ضمن تسلیت به خانواده های داغدار این حادثه، ریزش این ساختمان را حادثه‌ای قابل پیش بینی بیان کرد و اظهار داشت: در حوزه طراحی ساختمان‌ها به دلیل وارد شدن بارهای مختلف، روش های متفاوتی برای انتقال بارهای مختلف از سازه به زمین، طراحی می‌شود.
وی بارهای وارد شده به سازه‌ها را شامل مواردی چون وزن مصالح و تجهیزات عنوان کرد و یادآور شد: برای ارتقای تحمل سازه در برابر این بارها سیستم‌هایی تعبیه می‌شود که وظیفه آنها این است که این بارها را به زمین منتقل کنند.
کلهر با تاکید بر اینکه این انتقال بارها بر اساس ضوابط آیین‌نامه است، خاطر نشان کرد: زمانی که سازه‌ای را طبق آیین‌نامه برای مقاومت در برابر زلزله طراحی می‌کنیم، امکان آسیب دیدن آن در زلزله‌ها وجود دارد، اما در این طراحی بسیار مهم است که سازه حتی اگر در زمان زلزله آسیب دید، فرو نریزد.
این محقق حوزه مهندسی عمران با اشاره به آوار شدن این ساختمان قبل از پایان یافتن، با بیان اینکه در این سازه در حین ساخت تغییراتی داده شده است، گفت: آن چیزی که ذهن امثال من را به این سمت می‌برد که سیستم ثقلی این سازه آسیب پذیر بوده، اعمال تغییراتی است که در ساخت این سازه ایجاد شده است.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: این در حالی است که سازمان نظام مهندسی نیز اعلام کرده بود که در برخی از طبقات اتصال کف به ستون آسیب پذیر است؛ چون ضخامت لازم را ندارد، ضمن آنکه ۳ طبقه مازاد نیز ساخته شده است.
وی افزود :طراحی، اجرا و نظارت سازه با دهانه بالا امکانپذیراست ولی بر حساسیت کنترل های صحیح در این سه زمینه باید تاکید موکد کرد.
دکتر کلهر با اشاره به مؤلفه بزرگ بودن دهانه در سازه متروپل توضیح داد: زمانی که دهانه‌ها بزرگتر باشد، بار بیشتری بر روی ستونها وارد می‌شود، چون فاصله ستونها زیاد و تعداد آنها کم می‌شود. این بزرگ بودن دهانه را می‌توان در پارکینگ مشاهده کرد که دهانه بزرگ بوده است و حتی تغییر شکل‌هایی به دلیل وارد شدن بارهای زیاد نیز درآن دیده می‌شود و سؤال اینجاست که سازندگان چرا به این تغییر شکل‌ها توجهی نکرده‌اند و پیش نشانگرهای شکست در این سازه جدی گرفته نشده است.
وی اضافه کرد: کنترل برش پانچ در دال های بدون تیر اهمیت زیادی دارد و شاید علت شکست ونقطه ضعف اصلی متروپل قصور در این امر بوده است.
کلهر نحوه امدادرسانی در زمان بروز یک حادثه را نیز بسیار حائز اهمیت دانست و اظهار کرد: امروز با افزایش تعداد طبقات نیاز مبرم به تجهیزات و ماشین آلات مجهز در خصوص امداد وجود دارد ولی متاسفانه در این زمینه بسیاری از شهرهای ما فاقد این تجهیزات هستند.
مهندس حامد بابایی عضو دیگر هیت مدیره سازمان نیز علت حادثه تلخ ریزش ساختمان متروپل آبادان را که ساختمانی نوساز بوده را به دوبخش تقسیم کرد و بیان داشت: بخش اول مربوط مسائل فنی بوده که در این حادثه با توجه به اخبار واصله و گزارشات مهندسین ناظر آن پروژه دلایلی دارد که به طور خلاصه عبارتند از: احداث اضافه بنا به ویژه به صورت طره و تحمیل بار بیشتر از طراحی به سازه، عدم اتصال مناسب سقف به دیوارها و ستونها و نشیمن گاهها جهت انتقال بارجانبی، جوشکاری نامناسب در مقاطع فولادی، خیز سقفها که میتواند دلایل نقص در طراحی و یا عدم اجرای صحیح داشته باشد و احداث بنای نامتعارف در بستر نامناسب و بدون ایجاد تمهیدات فنی کافی.
وی بخش دوم این حادثه را عدم اجرای صحیح موارد قانونی و یا وجود خلاء های اداری برشمرد و افزود: بی توجهی شهرداری‌ها و ارگان‌های فنی نظارتی علیرغم رسالت خود به گزارشات مهندس ناظر و صدور مجوز ساخت، بدون بررسی فنی نقشه ها در سازمان نظام مهندسی و همچنین بی توجهی به احداث اضافه بنا صرفا در مقابل دریافت جرایم، نبود مجری دارای صلاحیت به صورت واقعی در پروژه و نفوذ مالکین و سازندگان در ادارات و ارگانها فنی جهت عبور از ضوابط فنی از جمله نکات مهمی است که از آنان چشم پوشی می‌شود و باعث بروز چنین حوادث تلخ و زیان باری می شود.
مهندس امیرهوشنگ حبیبی دبیر هیات مدیره سازمان هم نکاتی در خصوص طراحی و اجرایی ساختمان ها عنوان داشت و گفت : در هر حادثه‌ای باید نقاط ضعف‌ها مورد توجه قرار گیرد. درسی که در این زمینه میتواند بسیار مهم باشد، این است که سازندگان، در طراحی اولیه سازه، تغییرات اعمال نکنند. این موردی است که باید در تمام سازه ها اعم از خصوصی و دولتی اعمال و از افزایش متراژها بصورت پیشروی یا افزایش طبقات با توجه به بارگذاری های انجام شده ، پرهیز گردد.
وی اضافه کرد: تغییراتی که در ساختمانی داده می شود، حتما باید مورد بررسی قرار گیرد و برای آن از سوی طراح مجوز صادر شود. شاید اگر احداث ساختمان متروپل بر اساس طراحی و با نظر مهندس طراح انجام می گرفت امروز شاهد چنین حادثه ای نبودیم .با بررسی این حادثه به این نتیجه می رسیم که اضافه کردن ۲ تا ۳ طبقه برای این سازه بدون کسب نظر طراح بوده و این سازه برای ادامه کار نیاز به باز طراحی و مقاوم سازی داشته است.
حبیبی با بیان اینکه ، ساختمان متروپل نه بر اساس روال اداری و نه روال‌های فنی ، اجرا شده است، خاطرنشان کرد: در این حادثه بر اساس گزارش های منتشر شده ، تغییر مکان ها و خیزهای زیادی در تیرها و سقفها قبل از حادثه ، مشاهده گردیده است که با توجه به اینکه این امر در خارج از بارهای بهره برداری بوده ، خود نشان از خطر بوده و می تواند عامل و علامت ریزش سازه باشد که به آن توجهی نشده است و اجرای دهانه های بزرگ نیز در صورتی که در طراحی دیده نشده، عامل دیگری برای ریزش ساختمان مذکور می توانست باشد.
دبیر هیات مدیره سازمان توجه ناظرین محترم را به ارائه به موقع گزارشات جلب و خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه سازمان نظام مهندسی ساختمان ارگان حاکمیتی نمی باشد در صورتی که شهرداری ها به گزارش ناظرین جهت تعطیلی کارگاه توجه ننمایند، ناظر در مرحله بعد می توانند با ارائه و پیگیری گزارش به اداره کار به این امر دست پیدا کرده تا شاهد چنین حوادثی نباشیم.
وی در ادامه به اهمیت هر چه بیشتر استفاده از مجریان ذیصلاح برای احداث ساختمان ها اشاره و گفت: اگر تمام ساختمان ها همانگونه که در قانون پیش بینی گردیده توسط افراد آگاه به این رشته ساخته شوند و تمامی افراد جامعه از قانون مذکور پیروی نمایند ، انشاالله در آینده ای نه چندان دور شاهد کاهش اینگونه حوادث خواهیم بود.
حبیبی در انتها یاد آور شد: استفاده از فناوری های نوین ، جهت ارتقائ هر چه بیشتر صنعت ساختمان می بایست تحت نظر مهندسین طراح و با نظارت مهندسین ناظر و با رعایت کامل قوانین و ضوابط حاکم بر این سازه ها و با اجرای مهندسین مجری ذیصلاح انجام پذیرد تا دوباره شاهد چنین حوادثی نباشیم.
دکتر محمد شعبانیان نیز عدم وجود قوانین مکفی و اجرایی در ساخت و ساز را علت وجود این واقعه برشمرد و افزود: پروژه مترو پل آبادان که پس از ریزش فاجعه آفرین شد، از ماه ها قبل توسط ناظر و کارشناسان مورد بررسی قرارگرفته بود و موضوعاتی از قبیل نشست در قسمت هایی از ساختمان و تغییرشکل های بیش از حد مجاز در تیرها و سقف ها و اتصال سازه فلزی به بتن از اصلی ترین مسائلی بوده که در گزارشات بیان شده است.
این در حالتی است که مخاطرات پروژه توسط ناظر در ماه های گذشته و سازمان نظام مهندسی ساختمان گزارش شده است و عدم وجود قوانین مکفی و اجرایی در روند ساخت و ساز در کشور از اصلی ترین مسائل این نوع بحران هاست.
شعبانیان گفت: موارد بسیاری در پروژه ها دیده شده است که ناظرین پروژه با ارائه گزارشات، خواستار توقف پروژه شده اند و از آنجا که تنها ابزار ناظرین قلم آن ها و نگارش گزارش می باشد، مجموعه مهندسی در راستای توقف و بهسازی مشکلات ساختمان ها عملا قدرت اجرایی ندارند و می بایست مراکزصدور پروانه ساختمانی با توجه به توان دیده شده در قانون به کمک مهندسین آمده و دستور توقف صادر بشود.
این عضو هیئت مدیره افزود: در این گونه موارد حتی توقف پروژه به تنهایی کارساز نمی باشد چرا که اثر تخریب و ریزش ساختمان‌ها بر همجواری ها و محل تردد نیز خسارتی وارد خواهد کرد؛ بنابراین نیازاست روند ساخت و ساز کشور بر مسیر اجرای کامل قانون قرار گیرد و استفاده از سازندگان ذیصلاح در کنار بیمه تضمین کیفیت برای ساخت و ساز در تمام پروژه‌ها تا پایان کار الزامی شود و تنها دراین صورت است که حضور سازنده دارای صلاحیت و همراه با اخذ تضمین مورد نیاز جهت اجرای با کیفیت و مطابق با مقررات ملی می تواند در خصوص رفع نقص های اجرایی و تامین کفایت لازم موثر باشد.
امید است با رعایت کامل مقررات ملی ساختمان در تمام کشور دچار مشکلات و خسارت های اینچنین نباشیم و ساختمان‍های ایمن برای آیندگان خود باقی بگذاریم و تا زمانی که پروژه ای گزارش تایید جهت پایانکار ندارد از بهره برداری آن توسظ مراجع صدورپایان کار و دستگاه های خدمات رسان ممانعت بعمل آید.
دکتر مصطفی نیک فطرت دیگر عضو هیئت مدیره اقتصادی کردن افراطی پروژه ها را علت وقوع این حوادث برشمرد و اذعان داشت: سعی در اقتصادی کردن افراطی پروژه ها و عدم رعایت نکات کلیدی در طراحی و اجرای اینگونه سازه ها منجر به ایجاد فاجعه می شود.
وی افزود: دهانه بلند، ظرفیت پانچ محدود اینگونه سقف ها، عدم رعایت حداقل کنترل های سقف های نسبتا نوین منجر به فروریزش می‌شود. جالب آن است که تمام صرفه جویی ها قرار است در سازه انجام شود!
نیک فطرت گفت: مسابقه درسبک سازی وپایین آمدن قیمت بدون رعایت اصول حداقل و بررسی ظرفیت اجرایی شهر مورد نظر که سازه در آن درحال ساخت است، همه و همه ما را به این سو رهنمون می گرداند که نهایتی جز فروریزش آن هم در زمان اجرا نیست.